Wskazówki dla prowadzących zajęcia

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ RUCHOWA I/LUB NEUROLOGICZNA:

Osoby z niepełnosprawnością ruchu to najczęściej osoby poruszające się za pomocą sprzętów specjalistycznych (laska, kule, wózki inwalidzkie różnego typu np. aktywny, sportowy lub elektryczny) oraz osoby wymagające czasowego lub stałego wsparcia asystenta (np. osoby bez kończyn górnych i/lub dolnych).

Bariery jakie najczęściej dotyczą tej grupy niepełnosprawności:

• niedostępność lub ograniczony dostęp do ciągów komunikacyjnych;
• schody;
• zbyt małe windy;
• zbyt wąskie przejścia i drzwi;
• ciężkie drzwi, szczególnie z mechanizmem samozamykającym;
• drzwi obrotowe;
• śliskie bądź pokryte grubym dywanem podłogi;
• niedostępność lub utrudniony dostęp do przycisków i przedmiotów znajdujących się na niewłaściwej wysokości;
• brak wystarczającej przestrzeni do swobodnego przemieszczania się osoby na wózku, o kulach lub z balkonikiem (np. sale wykładowe);
• trudności w pokonywaniu dużych odległości
• trudności w uzyskaniu właściwej pomocy w pokonaniu istniejących barier.

 

Dodatkowo, w przypadku osób z problemami neurologicznymi dodatkowymi barierami będą:

• Problemy z samodzielnym sporządzaniem notatek
• Ograniczenia w zaliczeniu materiału języków obcych, praktyk,
• Samodzielne korzystanie z miejsc typu toaleta, stołówka, biblioteka i in.

 

Wskazówki dla prowadzących zajęcia:

• Należy zadbać o to, aby zajęcia odbywały się w dostosowanych architektonicznie salach
• rozplanować zajęcia w taki sposób, by. ograniczyć do minimum konieczność przemieszczania się pomiędzy zajęciami lub możliwość modyfikacji harmonogramu zajęć i/lub zmiana grupy
• W miarę możliwości należy udostępnić studentom materiały w dostosowanej do ich potrzeb formie
• Rozmawiając ze studentem poruszającym się na wózku, należy przyjąć pozycję siedzącą
• Należy umożliwić zamianę formy egzaminu z pisemnego na ustną lub odwrotnie
• W trakcie zajęć należy zapewnić krótką przerwę, aby studenci zmienić pozycję ciała

 

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ WZROKU

Grupa osób z dysfunkcją wzroku to bardzo zróżnicowana grupa, mająca różne potrzeby ale też różne możliwości funkcjonowania. Wszystko zależne jest od rodzaju wady wzroku oraz z jakich pomocy specjalistycznych osoba korzysta.

Rozróżnić możemy:

• Osoby niewidome poruszające się z białą laską
• Osoby niewidome poruszające się z białą laską i przewodnikiem
• Osoby niewidome poruszające się z psem przewodnikiem
• Osoby słabowidzące wspierające się białą laską na wybranym terenie lub w konkretnej porze dnia
• Osoby słabowidzące

 

Bariery jakie napotykają osoby z niepełnosprawnością wzroku:

• niedostępność lub ograniczony dostęp do informacji wizualnych (oznaczeń, gestykulacji, mimiki, itp.);materiałów drukowanych (informatorów, formularzy, publikacji, itd.); informacji o zachowaniu w razie zagrożenia (oznaczeń dróg ewakuacyjnych, instrukcji drukowanych);
• trudności w poruszaniu się w nieznanym miejscu wcześniejszych wskazówek;
• trudności w samodzielnej obsłudze urządzeń (np. windy bez specjalnego oprzyrządowania, komputera, urządzeń laboratoryjnych, itd.);
• niemożność lub trudności w rozpoznaniu przedmiotów o jednakowych kształtach;
• trudności z odnalezieniem przedmiotów, jeśli zmienia się ich położenie.

 

Wskazówki dla prowadzących zajęcia:

• Należy dyskretnie zapytać studenta, jak dużo widzi i czy ma dla niego znaczenie miejsce, jakie zajmuje na sali oraz jaka pomoc będzie mu potrzebna.
• Zapewnić udostępnianie materiałów dydaktycznych w formie elektronicznej (obrazki, zdjęcia, wykresy itp. powinny zostać opisane słownie)
• Prowadzący zajęcia powinien głośno czytać to samo, co zapisuje na tablicy lub jest wyświetlane na prezentacji (obrazki, zdjęcia, wykresy itp. również powinny zostać opisane słownie)
• Koniecznym jest, by zadający pytanie precyzował słownie, do kogo je kieruje, ponieważ osoba niewidoma nie zareaguje ani na spojrzenie, ani na wskazanie palcem.
• Informacje o wymaganej literaturze należy podawać ze znacznym wyprzedzeniem, aby student mógł mieć odpowiednio dużo czasu na dostosowanie materiałów.
• Dla osób słabowidzących należy przygotować testy używając dużej czcionki, a dla niewidomych – testy w formie elektronicznej (które mogą być wypełnione za pomocą komputera)
• Możliwa jest także zamiana formy pisemnej egzaminu na formę ustną z zachowaniem równoważnego sprawdzenia poziomu wiedzy

 

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ SŁUCHU

Wady słuchu są bardzo zróżnicowane, gdyż mogą nastąpić w różnym wieku i z różnych przyczyn. Niektóre osoby mają wadę słuchu od urodzenia, niektóre nabyły ją w wieku późniejszym. (więcej informacji o wadzie słuchu: https://youtu.be/-bUFBJXxoHU).

W zależności od stopnia niesłyszenia, czasu kiedy wada nastąpiła i w kontekście użytkowania protezy słuchu, rozróżnić możemy osoby:

• Niesłyszące/głuche/Głuche migające
• Niesłyszące/głuche niemigające
• Słabosłyszące
• Nie(do)słyszące

Każda z w/w osób może wspierać się za pomocą aparatów słuchowych lub implantu ślimakowego ale nie musi. Uzależnione jest to od jej poczucia tożsamości oraz uwarunkowań medycznych. Żadne z wymienionych urządzeń wspierających słyszenie nie przywraca go w magiczny sposób.

 

Bariery jakie napotykają osoby z wadą słuchu:

• niedostępność lub ograniczony dostęp do informacji audio (komunikaty wypowiadane przez głośnik, dźwiękowe alarmy ewakuacyjne, sygnalizacja dźwiękowa…)
• skupienie na informacji wizualnej, która często zastępowana jest informacją audio (np. na dworcach..)
• komunikacja zależna od warunków w otoczeniu (tłok, hałas, muzyka…)
• zależność od osób trzecich w sytuacjach utrudnionej komunikacji (np. ktoś odmawia pisania na kartce, nie zna migowego lub nie chce współpracować z osobą nie(do)słyszącą)

• niski poziom świadomości językowej – posługiwanie się niedużym zasobem słownictwa z języka polskiego i migowego, trudności z rozumieniem tekstu pisanego;

• stereotypy występujące w społeczeństwie (np. głuchy=głupi, każdy głuchy jest taki sam, każdy głuchy rozumie mowę z ruchu warg)

 

Wskazówki dla prowadzących zajęcia:

• należy mówić przede wszystkim wyraźnie z normalnym lub minimalnie zwiększonym natężeniem głosu (nie krzyczeć!), w normalnym lub minimalnie zwolnionym tempie, patrząc bezpośrednio na osobę z wadą słuchu
• twarz powinna być dobrze oświetlona, co ułatwi osobom niesłyszącym odczytywanie mowy z ust i obserwacje mimiki twarzy.
• Jeśli w zajęciach bierze udział tłumacz języka migowego, warto pamiętać o tym, aby nie zwracać się do tłumacza, lecz do wszystkich słuchaczy, w tym osób niesłyszących
• Wypowiedzi kierowane bezpośrednio do osoby niesłyszącej podczas zajęć lub indywidualnych konsultacji powinny być krót­kie i zwięzłe
• Jeśli osoba niesłysząca mówi, ale nie jesteśmy w stanie jej zrozumieć, trzeba podać jej kartkę i długopis, mówiąc „proszę to napisać” i wykonując gest pisania.

 

STUDENCI Z ZESPOŁEM ASPERGERA

Zespół Aspergera jest łagodniejszą formą autyzmu, zaburzeniem rozwoju i funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.  Każdy przypadek ZA jest inny i wymaga indywidualnego podejścia.

Cechy charakterystyczne dla ZA:

• trudności z nawiązaniem kontaktów społecznych (problem z czytaniem szeroko po­jętego kodu społecznego), trudności w dostrzeganiu emocji, uczuć i pragnień innych osób,
• bezpośredniość, nieumiejętność kłamania, problemy z szybkim zrozumieniem, nierozumienie metafor (tendencja do interpretacji w sposób dosłowny),
• trudności w braniu pod uwagę oraz szybkim rozumieniu,
• problemy z ekspresją własnych uczuć i emocji w taki niewerbalny sposób, w jaki ro­bią to zwykli ludzie i jaki jest przyjęty za normę (osoby z tym zespołem oceniane bywają jako pozbawione emocji lub uczuć wyższych),
• trudności w rozumieniu, że inni nie wiedzą, co ja myślę – „skoro ja tak myślę, to wszyscy myślą to samo”,
• wysoka inteligencja, perfekcyjne wykonywanie zadań, bardzo dobra pamięć, wą­ski, często specyficzny krąg zainteresowań,
• trudności w tworzeniu umysłowych reprezentacji osób, przedmiotów, zdarzeń,
• głośna mowa, nieprawidłowa intonacja głosu, mowa „barokowa”, przekoloryzowa­na, trudności w rozumieniu żartów, przenośni, mowa nadmiernie konkretna, niekiedy skrajnie formalna,
• problemy z kontaktem wzrokowym – osoba może albo go unikać albo wpatrywać się w twarz rozmówcy lub wykonywać inne nienaturalne ruchy, które rozpraszają drugą osobę podczas rozmowy (gesty mogą być nieadekwatne do sytuacji lub wręcz wyolbrzymione),
• trudności w zaakceptowaniu zmian, schematyczność, powtarzalność, utarte przy­zwyczajenia, brak elastyczności,
• nie umie często w ogóle się odezwać ani „zachować” w sytuacji nieformalnej roz­mowy „o niczym”,
• nie wszystkie w/w cechy muszą występować razem, każdy student z ZA jest inny, wymaga innych dostosowań.

 

Wskazówki:

• nie używaj skomplikowanych zwrotów, metafor, związków frazeologicznych, gdyż student może je potraktować w sposób dosłowny,
• upewnij się, że zostałeś zrozumiany, zadawaj pytania kontrolne do omawianych treści,
• nie wymuszaj kontaktu wzrokowego, jeżeli student ma z tym problem,
• nie traktuj takiej osoby w wyjątkowy sposób, studenci z ZA nie chcą się wyróżniać na tle swojej grupy,
• nie obniżaj poziomu merytorycznego lub wymagań, jakie są stawiane pozostałym studentom na kierunku,
• jeżeli student tego wymaga, wydłuż czas trwania egzaminu, bądź zaliczenia, dosto­suj formę do jego potrzeb studenta – osoby z ZA preferują zaliczenia ustne,
• delikatnie zwróć studentowi uwagę, gdy zachowuje się nieadekwatnie, wytłumacz mu dlaczego czegoś nie powinien robić,
• nie zmuszaj studenta do publicznych prezentacji przed grupą, wybierz alternatyw­ną formę zaliczenia,
• nie zmieniaj nawyków studenta, który np. koniecznie chce siedzieć w konkretnej ławce, nawet jeżeli izoluje go to od grupy.

 

ZABURZENIA I KRYZYSY PSYCHICZNE

Wszyscy studenci UP mogą skorzystać ze wsparcia konsultanta ds. studentów w kryzysie psychicznym oraz asystentów zdrowienia. Działania BON są ukierunkowane na wsparcie studenta w kryzysie psychicznym w procesie edukacyjnym. Nie są to działania lecznicze, rehabilitacyjne czy też terapeutyczne.

Student ze względu na objawy kryzysu psychicznego, zaburzeń psychicznych czy też stosowanej farmakologii, może wymagać zindywidualizowanego wsparcia, również ze względu na różnorodność i specyfikę przebiegu kryzysu psychicznego.

Wszelkie nasze działania oparte są na dokumentacji medycznej, potwierdzającej fakt zaistnienia kryzysu psychicznego, zaburzenia. W ramach konsultacji ważne jest przekierowanie studenta, który wymaga leczenia, terapii lub rehabilitacji. Istotne jest, aby student miał oparcie w środowisku w którym przebywa, również gdy skończy studiować.

Kryzys psychiczny – to rodzaj reakcji osoby na krytyczne wydarzenie życiowe (lub wydarzenia) i występuje, kiedy zostają przeciążone zdolności osoby do skutecznego radzenia sobie.  To stan dezorganizacji i zamieszania, który pojawia się, gdy na drodze do realizacji ważnych, życiowych celów stają przeszkody nie do pokonania. Nieudane próby poradzenia sobie z nimi prowadzą do rozstroju psychicznego i utraty wewnętrznej równowagi. Osoba traci zdolność do racjonalnego myślenia i działania. Ma poczucie utraty kontroli nad sobą i swoim życiem. Taka reakcja trwa zwykle od 6 do 8 tygodni. Kryzys jest więc zjawiskiem ograniczonym w czasie, o ile znajdzie rozwiązanie i nie przejdzie w stan chronicznego stresu.

Rodzaje kryzysów:

• Kryzysy rozwojowe – obecne w rozwoju każdej ludzkiej jednostki, a także ludzkich wspólnot, jak np. rodzina. To nieodłączne elementy życia zmuszający do zmiany i podejmowania nowych ról.
• Kryzysy sytuacyjne (losowe, traumatyczne), związane są z zaistnieniem jakichś szczególnie trudnych sytuacji, odbieranych subiektywnie przez jednostkę, jako przekraczające jej możliwości poradzenia sobie, powstające w wyniku poważnych i niespodziewanych wydarzeń (śmierć bliskiego, katastrofa, inwalidztwo itp.)
• Kryzysy egzystencjalne – wewnętrzne konflikty, dotyczące życiowych celów, wolności, niezależności w pewnych obszarach. Kryzys taki może pojawić się w pewnym wieku (np. średnim) jako wynik braku poczucia sensu własnego życia.
• Kryzysy ostre – trwające do 6-8 tygodni
• Kryzysy chroniczne – które mogą towarzyszyć człowiekowi przez wiele lat, czasami do śmierci. Mają charakter utrwalonych, gdyż nierozwiązanych etapów z wcześniej wymienionych kryzysów.

 

 

ZABURZENIA PSYCHICZNE

 

Zaburzenie psychiczne (wg WHO) jest to zespół klinicznie stwierdzalnych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem i zaburzeniami funkcjonowania indywidualnego.

 

Zaburzenie psychiczne to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych – dotyka ok. 30% ludzi szukających pomocy medycznej. Największy odsetek osób doświadczających problemów natury psychicznej to ludzie z zaburzeniami związanymi z uzależnieniem od różnych substancji, zaburzeniami nerwicowymi i osobowości.

 

Pod pojęciem „osoba z zaburzeniami psychicznymi”, rozumie się:

– osobę wykazującą zaburzenia psychotyczne,

– osobę upośledzoną umysłowo lub

– wykazującą inne zakłócenia czynności psychicznych.

Rodzaje zaburzeń psychicznych:

 

Depresja to zaburzenie psychiczne wymagające specjalistycznego leczenia. Objawy mogą mieć charakter zarówno nawracający, jak i przewlekły.

• Stopniowa lub nagła utrata radości życia i odczuwania przyjemności, umiejętności cieszenia się wydarzeniami, które do tej pory były odczuwane jako radosne.
• Obniżenie nastroju i przeżywania połączone ze zobojętnieniem, poczucie pustki, drażliwy nastrój, trudność w kontrolowaniu nastroju oraz smutek, płacz, który coraz trudniej kontrolować, impulsywność niezgodna z dotychczasowym zachowaniem.
• Ograniczenie aktywności życiowej, stopniowa utrata dotychczasowych zainteresowań, trudności w podejmowaniu różnych czynności i działań, aż do skrajnego zaniechania tych czynności – np. niemożność wstania z łóżka, wykonania najprostszych czynności higienicznych.
• Stopniowa utrata czynności życiowej i zmniejszenie wrażliwości na bodźce emocjonalne (apatia).
• Wzmożona męczliwość, przewlekłe zmęczenie z ograniczeniem codziennej aktywności.
• Zwiększone napięcie wewnętrzne, niepokój, niemożność znalezienia sobie miejsca.
• Pesymistyczna ocena własnej przeszłości, teraźniejszości, przyszłości, utrata poczucia własnej wartości, zaniżona samoocena, poczucie bycia bezwartościowym, niepotrzebnym. Poczucie winy, brak perspektyw na przyszłość dla siebie, rodziny.
• Lęk.
• Narastające poczucie utraty sensu życia, bezsens życia, poczucie beznadziejności, myśli rezygnacyjne, myśli o śmierci.
• Zaburzenia koncentracji uwagi, poczucie pogorszenia pamięci i funkcji poznawczych.
• Zaburzenia snu.
• Utrata apetytu, nadmierne łaknienie,
• Spadek libido,
• Zaburzenia cyklu płciowego i zaburzenia miesiączkowania

 

Mania jest odwrotnością depresji i apatii. To zaburzenie psychiczne z grupy tzw. zaburzeń afektywnych.

• Znacznie powiększony nastrój – nadmierne poczucie radości i szczęścia (euforii), zazwyczaj niedostosowane do sytuacji, wesołkowatość, nadpobudliwość.
• Nastrój ekspansywny z tendencją do dominacji, narzucania innym własnej woli.
• Potrzebna natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb – niemożność ich realizacji prowadzi do frustracji, gniewu, agresji.
• Zachowania autoagresywne
• Słowotok, wielowątkowość
• Bezkrytyczność wobec swoich objawów
• Poczucie zwiększonej aktywności życiowej i energii
• Zmniejszona potrzeba snu lub brak potrzebny snu oraz brak poczucia zmęczenia
• Tendencje do podejmowania ryzykownych i niebezpiecznych zachowań (szybka jazda samochodem, kłótnie, bójki)
• Podwyższony popęd seksualny.
• Nadużywania alkoholu i/lub substancji psychoaktywnych.
• Podejmowanie różnego rodzaju zobowiązań, zaciąganie pożyczek, kredytów, trwonienie pieniędzy, uprawianie hazardu
• Nadmierne poczucie własnej wartości, zawyżona samoocena.
• Zbyt optymistyczna ocena teraźniejszości i najbliższej przyszłości.
• Poczucie wyostrzenia zmysłów – intensywniejsze doświadczanie smaków, barw, dźwięków.
• Zmiana w wyglądzie (jaskrawy, przesadny makijaż) i  w zachowaniu (głośne słuchanie muzyki, głośne zachowanie)

 

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI – obecność trwałych cech charakterologicznych danej osoby i utrwalonych wzorców postępowania, zachowania, relacji z innymi ludźmi i funkcjonowania w społeczności. Dotyczy to również przeżywania siebie i innych oraz stosunku do samego siebie i otoczenia. Powyższe cechy, ze względu na swoją jakość i ilość, utrudniają danej osobie prawidłowe funkcjonowanie społeczne, rodzinne i zawodowe, uniemożliwiają lub hamują rozwój w tych obszarach.  Zaburzenia osobowości stanowią pewien stały wzorzec charakteru, który jest skrajnym nasileniem powszechnie występujących cech, najczęściej powodującym niekorzystne następstwa dla życia danej osoby, a czasami również dla jej otoczenia. Większość ludzi raz jest taka, raz trochę inna. Ta zmienność, plastyczność myślenia, emocji i zachowania pozwala na dostosowywanie się do różnych osób i okoliczności. inaczej czujemy  i zachowujemy się w pracy, inaczej na przyjęciu, inaczej na spotkaniu biznesowym, a inaczej na randce. U osoby cierpiącej na zaburzenia osobowości w każdej z tych sytuacji  będzie wyraźnie widoczny niezmienny lub cechujący się bardzo małą zmiennością, ograniczony sposób przeżywania, zachowania, funkcjonowania i nawiązywania relacji.

 

FOBIE I ZABURZENIA LĘKOWE (przesadne lękowe reakcje na za­grożenia, nadmiernie stresowa reakcja na sytuacje niezagrażające, ataki paniki, częste zgłaszanie dolegliwości, które nie mają medycznego potwierdzenia, zdenerwowanie uniemożliwiające wykonanie prostych czynności,

 

ZABURZENIA KOMPULSYWNO-OBSESYJNE (inaczej: nerwica natręctw, OCD) to zaburzenie, którego cechą charakterystyczną jest występowanie nawracających, natrętnych myśli (obsesje) i/lub czynności (kompulsje), którym trudno się oprzeć, ponieważ próba powstrzymania się od nich wiąże się z narastającym lękiem, niepokojem, napięciem, cierpieniem.

 

SCHIZOFRENIA (nietypowy sposób wypowiadania się: przeskakiwanie z tematu na te­mat, niezrozumiała mowa, nielogiczne łączenie słów, luźne skojarzenia, wrażenie, że oso­ba rozmawia z kimś nieobecnym w otoczeniu, nieporadność i podekscytowanie, skrajne pobudzenie nieadekwatne do sytuacji, objawy niepokoju, lęku, apatia, wycofanie, nasta­wienia agresywne, ambiwalentność, zaniedbania higieniczne…)

 

ZABURZENIA ODŻYWIANIA (znaczne wahania masy ciała, nadmierna koncentracja na własnej wadze i odchudzaniu, przesadne objadanie się, stosowanie rygorystycznych diet odchudzających i in.)

 

ZABURZENIA SCHIZOAFEKTYWNE – to problem z pogranicza schizofrenii i zaburzeń afektywnych. W przebiegu tej jednostki u pacjentów spotykane są zarówno objawy schizofrenii, jak i zaburzeń nastroju (w postaci epizodów depresji czy manii), jednakże mają one takie nasilenie, że nie jest możliwe postawienie diagnozy „czystej” schizofrenii lub jakiegoś konkretnego zaburzenia afektywnego.

 

ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE (ChAD)  – charakteryzuje się występowaniem epizodów depresji, manii/hipomanii lub epizodów mieszanych. Pomiędzy tymi epizodami zwykle występują okresy remisji, tj. całkowitego braku objawów lub utrzymywania się nielicznych objawów o niewielkim nasileniu.

 

ZABURZENIA NERWCOWE –  to zespół zaburzeń lękowych, które charakteryzują się wieloma bardzo przykrymi dla pacjenta objawami. Najczęściej jest to silny lęk, rozdrażnienie, problemy ze snem i koncentracją.  Psychiczne, ale i somatyczne dolegliwości utrudniają chorym funkcjonowanie, wpływają na ich samoocenę i postrzeganie świata. Poza tym nerwica charakteryzuje się również zaburzeniami nastroju, a więc przygnębieniem, napadami złości czy chwiejnością emocjonalną.

Wskazówki:

• powinniśmy poinformować studenta o tym, co dostrzegamy, jednak bez stawiania diagnoz: Widzę, że ostatnio jesteś bardziej wycofany/-a, przeżywasz dużo stresu itp. Uni­kamy stwierdzeń typu: Masz depresję, nerwicę, problemy psychiczne,
• należy porozmawiać ze studentem na osobności i zapewnić o swojej dyskrecji,
• nie należy oceniać, umniejszać wagi problemu, oceniać, interpretować
• nie okazywać zniecierpliwienia
• należy wskazać możliwość uzyskania pomocy, przy zapewnieniu, że nie ma się cze­go wstydzić,
• nie zadawaj pytań kierowanych tylko własną ciekawością
• nie bój się ciszy, pozostaw przestrzeń na milczenie
• poleć kontakt ze specjalistą z Biura ds. Osób Niepełnosprawnych – działamy dla wszystkich studentów będących w kryzysach psychicznych,
• studentowi trzeba dać szansę na oswojenie się z tą informacją, dobrze jest zapro­ponować gotowość do kontaktu w późniejszym czasie,
• wparcie powinno polegać na towarzyszeniu w przezwyciężaniu trudności i moty­wowaniu do podjęcia działania, a nie w rozwiązywaniu za niego/nią jego/jej problemów
• W razie pytań, wątpliwości skontaktuj się z pracownikami Biura ds. Osób Niepełno­sprawnych!